गुरुकुलातील शिक्षणात विद्यार्थी व शिक्षक (कार्यकर्ते) या दोहोंचाही विकास व्हावा असा प्रयत्न असतो. गुरुकुलाने शिक्षणाच्या माध्यमाने व्यक्ती (विद्यार्थी व कार्यकर्ते) विकासासाठी अवलंबलेली सूत्रे व उपक्रम पाहूयात.
गुरुकुलाचा विश्वास आहे की प्रत्येक व्यक्ती मूलत: परिपूर्ण असतो. गरज असते ती योग्य वातावरण व संधी देऊन सुप्त गुणांचा विकास करण्याची. व्यक्तिमधील सुप्त गुणांच्या विकासाचे प्रामुख्याने पाच भागांत वर्गीकरण केलेले आहे.
- शारीरिक विकास = उत्तम स्वास्थ्य
- मानसिक विकास = सुदृढ – संतुलीत मन
- बौद्धिक विकास = विवेकपूर्ण विचार व सृजनशीलता
- सामाजिक विकास = नातेसंबंध, जबाबदार्‍या व कर्तव्यांचे भान
- अध्यात्मिक विकास = संपूर्ण आनंदी जीवन
विद्यार्थी विकास
- पारीवारिक वातावरणात अनौपचारिक संवाद, सहवास, निरीक्षण यातून विद्यार्थ्यांचा विकास सहज होत असतो.
- विद्यार्थ्यांच्या विकासासंदर्भात वरील पाच भागांत सविस्तर माहिती दिली आहे.
कार्यकर्त्यांचा/ शिक्षकांचा विकास
- कार्यकर्त्यांमधील सद्गुणांचा व विविध कौशल्यांचा विकास करण्यासाठीचे विशेष प्रयोग केले जातात.
- अभ्यास वर्ग: वर्षांतून दोन, (जवळपास 10 दिवस) विशेष अभ्यास वर्गाचे आयोजन केले जाते.
- नियमित बैठका: दर आठवड्याला कार्यकर्त्यांची बैठक असते.
- गुरुकुलाच्या बाहेर होणार्‍या विविध शसकीय व इतर कृती-सत्रांसाठी/ शिबिरांसाठी शिक्षक जात असतात.
- माहाराष्ट्रातील प्रकल्पांना भेटी देणे हा द्विवार्षिक उपक्रम असतो.
- वाचन, लिखाण, प्रकल्प पद्ध्तीने अभ्यास, विषयांचे सादरीकरण, चर्चा, स्मार्ट (SMART) या पद्धतीचा वापर केला जातो.